UGRYŹĆ TEMAT...

...CZYLI WBREW
GŁUPOCIE I HIPOKRYZJI...
"BIEGŁYCH INACZEJ"...

"W ostatnich latach dokonano wielu badań na temat związków procesów emocjonalnych
z procesami poznawczymi. Badacze wykazują, że często emocjonalne nastawienie
do jakiegoś przedmiotu sprawia, iż spostrzegamy go lub myślimy o nim w sposób nieadekwatny. (...) Klasycznym przykładem, pokazującym zależność między racjonalnymi
sądami o świecie a ich zabarwieniem emocjonalnym, są opisane przez Freuda mechanizmy obrony ego (np. racjonalizacja, projekcja, identyfikacja), a także zjawiska znane z psychologii społecznej takie jak: stereotypy, uprzedzenia, dogmatyzm poznawczy.
Wszystkie te fenomeny psychiczne definiuje się jako tendencyjne przetwarzanie informacji
na temat Ja lub innych ludzi ze względu na znak emocji."

(Marcin Zajenkowski, Emocje i procesy poznawcze jako przykład elementarnych przedmiotów psychicznych, 2004)

***

"Rozdział uczuć i rozumu nie jest możliwy, każda bowiem informacja dostarczana
do logicznego opracowania jest już zabarwiona emocjonalnie.(...)
Schizofrenia charakteryzuje się wybiórczością (selektywnością) patologii i możliwością ujmowania jej opisu w sposób dwubiegunowy (zgodnie z zasadą dwuwartościowości).
Na przykład zamykanie się w świecie doznań psychotycznych i izolowanie się od otoczenia
i innych ludzi nosi nazwę autyzmu. Objaw ten jest charakterystyczny dla schizofrenii,
ale w licznych przypadkach autyzm to zaburzenie właśnie wybiórcze, a nie globalne.
To oznacza, iż człowiek myślący w sposób autystyczny i przybierający wobec różnych ludzi
postawę autystyczną może - wobec niektórych osób i w pewnych sytuacjach - przejawiać
nie autyzm, lecz zachowania skrajnie odmienne, a mianowicie postawę syntoniczną,
dążenie do wchodzenia w kontakt z ludźmi. (...)
Różnica między złudzeniem jako objawem psychopatologicznym a złudzeniem fizjologicznym polega na tym, że człowiek zdrowy koryguje - z chwilą dostrzeżenia pomyłki
- złudzenie, któremu uległ. Inaczej zachowuje się chory psychicznie. Ulegając złudzeniu,
trwa przy mylnej interpretacji zniekształconego spostrzeżenia. (...)
Urojenia bowiem, podobnie jak i inne objawy psychotyczne, nie są jakością izolowaną
i autonomiczną. Człowiek, który wypowiada głębokie i zarazem fałszywe przekonania,
daje tym samym wyraz nieprawidłowościom w zakresie nie tylko treści myślenia,
ale również procesów emocjonalno-motywacyjnych, spostrzeżeniowego poznania świata
oraz postaw, jakie przyjmuje wobec ludzi i wydarzeń. (...)
Złudzenia pamięciowe uwarunkowane zmianami chorobowymi mają swe bezpośrednie podłoże w zaburzeniach emocji i treści myślenia. Złudzeń pamięci doznają m.in. chorzy
w stanie maniakalnym, a również pogrążeni w depresji. Częściej jednak psychopatologiczne złudzenia pamięci są wyrazem urojeniowego zniekształcenia wspomnień. Innym pojęciem
psychopatologicznym są omamy pamięciowe. Polegają one na przeświadczeniu chorego
o realności przeżyć, których nie doznał lub które wystąpiły jedynie w wyobraźni. (...)
Emocje o dużej sile obniżają, zwykle w sposób wybiórczy, skuteczność spostrzegania, 
również innych procesów poznawczych. Między innymi zmniejsza się zdolność swobodnego
i logicznego myślenia, aczkolwiek w stopniu bardzo różnym - od nikłego do znacznego.(...)
W teoriach poznawczych kładzie się nacisk na sposób postrzegania i oceny zjawisk i faktów
oraz powstające w związku z tym emocje, a także zdolności i umiejętności rozwiązywania powstałych problemów. (...)
Charakteryzując autyzm nawiązano do zagadnienia wybiórczości patologii w schizofrenii
i ujęto go w postaci wymiaru, tj.proporcji syntoniczno-autystycznej. Leżąca u podstaw
takiego postępowania zasada dwubiegunowości objawów schizofrenicznych odnosi się
również do stępienia uczuciowego. Tylko niektórzy chorzy wykazują stępienie uczuciowe
uogólnione. Częściej życie uczuciowe schizofrenika ulega stępieniu w sposób wybiórczy.
To znaczy, że ten sam chory, daleki uczuciowo wobec wielu osób i wydarzeń, obojętny
wobec spraw o dużym znaczeniu dla jego własnej sytuacji, może zachować zdolność
do dostosowanych i względnie żywych reakcji emocjonalnych w stosunku
do pojedynczych osób, do wąskiego kręgu działania."

(Adam Bilikiewicz (red.), PSYCHIATRIA. Podręcznik dla studentów medycyny,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998)

***

"Wgląd - synonim krytycyzmu, cecha myślenia wyrażająca się w zdolności do właściwej
oceny własnych przeżyć i postaw oraz zjawisk zachodzących w otoczeniu.
Myślenie krytyczne cechuje dążenie do poznawania nowych faktów, konfrontowania ich
z własnymi doświadczeniami i poglądami, zdolność do korygowania poglądów i postaw.”

(Korzeniowski L, Pużyński S, red. Encyklopedyczny słownik psychiatrii. Warszawa: PZWL; 1986)

***

“schizofrenia z pogranicza (graniczna), (schizophrenia, borderline), nieostra kategoria klasyfikacyjna stosowana wobec osób przejawiających pewne cechy schizofreniczne, które jednak nie tworzą pełnego obrazu tej psychozy; w przypadkach takich chętniej stosowanym terminem diagnostycznym jest schizotypowa osobowość. Używa się także ang. określenia borderline;
schizotypowa osobowość (schizotypal personality disorder), zaburzenie osobowości charakteryzujące się znaczną dziwacznością myśli, mowy i zachowania oraz tendencją do wycofania z kontaktów społecznych; uważa się je za zaburzenie podobne, ale nie tak poważne jak schizofrenia, choć czasem jest nazywane schizofrenią z pogranicza;
w DSM kategoria ta odpowiada w przybliżeniu schizofrenii prostej w ICD."

(Słownik psychologii, Arthur S. Reber, pod red. naukową prof. dr hab. Idy Kurcz
i prof. dr hab. Krystyny Skarżyńskiej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Sp. z o.o., Warszawa 2002)

***

"[F21] Zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe)
Zaburzenie to cechuje się ekscentrycznym zachowaniem oraz nieprawidłowościami myślenia
i afektu przypominającymi te, które występują w schizofrenii. (...) Zaburzenie ma przebieg przewlekły ze zmiennym nasileniem. Niekiedy przechodzi w jawną schizofrenię. Jest ono częstsze u osób spokrewnionych z chorymi na schizofrenię i panuje pogląd, iż należy
do genetycznego “spektrum” schizofrenii. Rozpoznanie to obejmuje zespoły określane również jako: schizofrenia borderline (“z pogranicza”), schizofrenia utajona, utajona reakcja schizofreniczna, schizofrenia prepsychotyczna, schizofrenia zwiastunowa, schizofrenia rzekomonerwicowa, schizofrenia rzekomopsychopatyczna, schizotypowe zaburzenia osobowości."

(Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10.
Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne
“Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków - Warszawa 2000)

***

“Do dnia dzisiejszego, niestety, nadal nie mamy sprecyzowanej definicji terminu "pograniczny", nie wiemy, czy osobowość pograniczną należy rozumieć jako kliniczny
zespół objawowy, patologię osobowości, coś pośredniego między nerwicą a psychozą,
czy też stopień głębokości zaburzeń psychicznych.”

(Andrzej Jakubik, Zaburzenia osobowości, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997)

***

"W połowie ubiegłego stulecia zarówno klinicyści pracujący w szpitalach, jak
i psychoterapeuci leczący pacjentów ambulatoryjnie obserwowali pojawiające się
u nich zjawiska, które opisywano głównie w postaci case-study. Trudno było wyjaśnić
na podstawie istniejącej wiedzy istotę i źródła tych zjawisk. Pierwsze z nich dotyczyło osób diagnozowanych jako schizofreników, którzy pomimo skłonności do regresji psychotycznej funkcjonowali na wyższym poziomie niż większość chorych z tym rozpoznaniem.
Drugie odnosiło się do osób rozpoznawanych w kategoriach nerwicy, którzy wkładali ogromny wysiłek w utrzymanie fasady kogoś, kto w stopniu zadawalającym funkcjonuje
w różnych sferach życia, choć w obliczu większego stresu widoczna stawała się kruchość struktury i niedojrzałość funkcji ego. Postępy i proces terapii obu wspomnianych grup
pacjentów nie przebiegały też zgodnie z prawidłowościami obserwowanymi u psychotyków
i neurotyków, co stawało się także ważnym przyczynkiem do uznania, że psychozy i nerwice nie wyczerpują całego spektrum zaburzeń psychicznych. Próbując oddać specyfikę obrazu
klinicznego ujawnianych przez te osoby symptomów pojawiły się w literaturze takie pojęcia, jak: schizofrenia borderline, thymo-schizofrenia, atypowe zaburzenia afektywne czy pseudoneurotyczna schizofrenia. (...)
Trudności w odróżnieniu wewnętrznego od tego, co zewnętrzne powodują, że doświadczane
przez siebie emocje i motywacje w postaci: wściekłości, nienawiści czy zazdrości, zawiści
przypisują innym osobom. Walczą zaciekle z tymi, których spostrzegają jako wrogów; mszczą się na tych, których widzą jako winowajców; zazdroszczą tym, którym przypisują nadzwyczajne możliwości i talenty; lękają się tych, których uznali za prześladowców.
Jeśli projektują swoje negatywne stany wewnętrzne na małżonka, to dostrzegają w nim kata
i ciemiężyciela, a nie kogoś bliskiego i oddanego. Żadne próby wyjaśnienia i udowodnienia „niewinności” nie pomagają, bo uaktywnione stany wewnętrzne nie podlegją monitorowaniu w zgodzie z zasadą rzeczywistości przez ego. Słabość struktury i funkcji ego prowadzi też do tego, że osoby z zaburzeniami borderline mają poważne trudności z kontrolą impulsów
i pragnień. Często zrywają związki, porzucają dla innych, którzy wydają się lepsi.
Na przykład kobieta rozłoszczona z jakiegoś powodu na męża może się wyprowadzić
z domu, a nawet wnieść sprawę o rozwód."

(Lidia Cierpiałkowska, Zaburzenia z pogranicza nerwicy i psychozy
a zdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich; 2011)


***

“Niejednokrotnie pierwszym sygnałem choroby psychicznej w schizofrenii jest gwałtowna
zmiana postaw uczuciowych wobec najbliższego otoczenia. (...) Ta zasadnicza zmiana
postawy uczuciowej jest nieraz pierwszym i głównym objawem schizofrenicznej zmiany. 
W wypadku gdy chory jest żonaty, taka zmiana znaku nastawień uczuciowych może być skierowana do partnera seksualnego...”

(Antoni Kępiński, Schizofrenia, Kraków 1992)

>>>